Lotsagarria

Azken egun hauetan, bihar Madrilen jokatuko den partidari buruz asko hitz egiten ari da, baina ez futbolaz zehatz-mehatz, politikaz baizik.

Partida Espainiako hiriburuan izango denez, Vicente Calderon zelaian hain zuzen ere, komunitate horretako presidenteak, Esperanza Aguirrek, bere iritzia jendeaurrean, edo beste modu batean esanda, komunikabideen aurrean eman zuen. Ele haien bidez, Aguirre bi taldeen zaleek zer jarrera izan behar zuten agintzen saiatu zen. Txistu eta oihu egitea debekatu zien eta proposatu zuen partida ez jokatzea Espainiako eserkia jotzen zuen bitartean jendea txistu egiten hasten bazen.

Madrilen ez ezik, gainerako komunitateetan ere, ideiak inposatu nahi dituzte egunkarien eta bozgorailuen bitartez. Barre eragingo lukete, egiazkoa ez balitz.

Haiek sinatu zuten konstituzioan askeak garela eta nahi duguna esan dezakegula jartzen du. Orduan, adierazpen askatasuna existitzen bada, zertarako eta zergatik nahi duten dena kontrolatu, batez ere, dakitenean demokrazia batean ezinezkoa dela.

Nire ustez, Madrileko presidentea bere gestio penagarria saihesten saiatu zen eta futbola puri-purian dagoenez eta jende askori gustatzen zaiola ongi dakienez, iruzkin bero hura bota zuen.

Alde batetik, politika ikusmenetik at utzi zuen, eta, bestetik, partida berotu zuen. Nahita gainera.

Deklarazio hura egin zuen egun berean, Espainiako Auzitegi Nazionalak Falange alderdiari baimena eman zion manifestaldi bat egiteko partidako egunean, gobernua eguna aldatzen (ez debekatzen) saiatu arren.

Poliki-poliki ikusten badugu egungo krisi egoera, lotsagarria da komunitate bateko presidenteak kritika debekatu nahi izatea. Bistan dago zer den inportanteagoa.

Gogoratzea gustatuko litzaidake, duela ia bi hilabete Espainiako erregea herriaren diruarekin joan zela Afrikara ehizatzera. Bai, denok dakigu itzulitakoan barkamena eskatu zuela, baina, horrek ez du esan nahi ahaztuta dagoenik.

Egoera gero eta larriagoa da eta, gainera, ezin dugu kexatu ere egin. Lotsagarria!!

Bidaiatzea plazer itzela da

Betidanik asko gustatu zait bidaiatzea eta lanari esker dirua irabazten hasi zinenetik, bi urtez behin, eta ahal izaten badut urtero, bidaiatzen saiatzen naiz.

Murtzian eta Extremaduran izan ezik, estatu espainiarreko gainerako komunitateetan egon naiz. Horretaz aparte, eta kontinenteari buruz hitz egiten badut, hiriburu inportanteenak ere bisitatu ditut, Paris, Berlin, Lisboa, Amsterdam, besteak beste. Londresera eta Erromara laster joatea espero dut zeren nahiko hurbil daude eta, bestalde, oso erakargarriak baitira, bai jendeagatik, bai historiagatik hurrenez hurren.

Asia, Afrika eta Ozeania ez ezagutu arren, baliteke egunen batean joatea, baina momentuz ez da nire poltsikoaren asmoa.

Hegoamerikan, ordea, bi aldiz egon naiz. Lehenengoa badira 4 urte joan nintzenetik, hau da, 2008an, izan zen. Bigarrena, pasa den udan. Biak oso politak eta sakonak izan ziren, bata Argentinako lurraldeetan, eta bestea Venezuelakoetan.

Alde batetik, kontinente berean daudenez, badirudi antzekoak izan behar direla. Baina, gaur egungo egoera eta, haien hitoria ere ezagutzen badugu, dakigu ez dela horrelakoa. Kontatuko dizuet lehenengoa nire ustez oso inportantea izan zelako. Argentinara joan nintzenean, amets bat bete nuen. Laupabost neramatzaten bidaia hura egiteko asmoz eta uztail hura Madrilen hegazkina hartu ondoren, handik 13 ordura, hiriburu argentinarrera iritsi nintzen.

Buenos Aireseko obeliskoa

Argentinari buruz irakurri nuen dena asko gustatzen zitzaidan, baina sentitu eta “dastatu” nuenean, konturatu nintzen ematen zuen baino askoz hobe zela. Buenos Aireseko giroa konparaezina iruditu zitzaidan. Iparraldeko Iguazú urjauziak munduko ikuskizunik ederrenetariko bat dira. Nolakoak diren azaltzen saiatuko banintz, alferrik izango litzateke zeren ulertzeko hantxe bertan egon behar duzue. Ez da nire asmoa inbidia ematea iruzkin horren bidez, baina pentsatzen dudana da.

Bidaia pasatu ahala, gero eta gehiago gustatzen zitzaidan herrialdea eta beran bizitzen zen jendea. Mendozako ardoak, Saltako enpanadak, Rosarioko neskak, Cordoban egin nituen parrandak ahaztu gabe, noski!!

Bidaiaren erdian herrialdeko hegoaldera joan nintzen. Valdeseko peninsulan baleak ikusi ahal nituen. Zenbat eta hegoaldeagoan egon, orduan eta hotzago egiten zuen, eta horren ondorioz Barilochera heltzear nengoenean, nenbilen autobusa portu batean matxuratuta geratu zen eta traktore batek herririk hurbilenera eraman ginduen.

Hala eta guztiz ere, bidaia perfektua izan zen.

Oraindik ere, herrialde horrekin maiteminduta jarraitzen dut.

Noizbait ailegatuko da?

Pasa den asteazkenean ere ezin izan zuten lortu. Aurten bosgarren aldiz izan bada ere, lehoiek ezin izan dute lortu euskal futbolari falta zaion kopa.

Badirudi txikiok inoiz ezin dugula handientzat erreserbatuta dagoena lortu. Dena gure alde zegoela zirudien, Athleticek txapelketako partidarik txarrena jokatu zuen eta horren ondorioz, noski, Europako ateak itxi ziren, bat-batean gainera.

Europa konkistatzen saiatu zen lehenengo taldea ere Athletic izan zen. Urte hartan, 1977an hain zuzen ere, Iruretak, Rojok, Iribarrek eta, Espainiako zelaiak orrazten zituzten futbola egiazkoa zenean. Denboraldi hartan bilbotarrek Uefako finala jokatu zuten, baita kopakoa ere. Zoritxarrez, bietan huts egin zuten, Juventusen eta Betisen kontra hurrenez hurren.

Handik sei urtera, Realaren txanda ailegatu zen. Gipuzkoarrek, bi liga txapelketa jarraian irabazi ondoren (1981ekoa eta 1982koa), 1983 hartan, paper ikaragarria bete zuten kontinente zaharrean. Eskoziako Celtic eta Lisboako Sporting bide ertzean utzi zituen eta finalaurrekoan Alemaniako Hamburgo Atotxara irabazteko asmoz heldu zen, edo, behintzat, ez galtzeko. Nahiz eta ez jakin zer eta nolakoa zen estadioa bere asmoa lortu zuen. Horixe lortu zuela, berdindu egin zuen eta. Bana geratu ziren. Hurrengo astean txuri-urdinek ezin izango zuten kale egin, hau da, behartuta zeuden irabaztera.

Alemanian, Donostiako taldeak oso partida zaila jokatu zuen. Beste taldeko jokalarien kontra ez ezik, epaileen kontra borrokatu behar izan zuen. Eta hori oso zaila da, ia-ia beti, ezinezkoa da. Eta egoera hartan ere hala izan zen. Markagailua berdinduta zegoenean eta denak esaten zuenean luzapenera joango zirela, marrazainak alemaniarren bigarren gola onartu zuen jokoz kanpo zeudela. Han bukatu zen amets gipuzkoarra.

Hemezortzi urte pasatu behar izan zuten euskal talde bat berriro ere Europara ailegatu arte. Beharbada lau euskal taldeetarik txikienak pitzadura pasatu zuen eta zaratarik egin nahi gabe finalean jarri zen garai hartako Liverpoolen kontra jokatzeko. Mendizorrotzatik oso talde inportanteak pasatu ziren eta Alavesek gainditu egin zituen. Rosenborg, Inter, Rayo Vallecano eta Kaiserslautern izan ziren finalerako bidean aurkitu zituen ostopoak.

Dortmunden jokatu zen partida. Uefaren historian bilatzen badugu segur asko, final hori zoragarrienetariko bat da, onena ez esatearren. Partidak denetatik izan zituen: golak, beren taldeekin maiteminduta zegoen jendea, egozketak eta batez ere emozioa. Asko!

Luzapeneko bigarren zatiko azken minutuetan, zaleek 8 gol ikusi ondoren, eta penaltietara heltzear zeudenean, Geli kataluniarrak, urruntzen saiatu zenean, baloia buruaz bere atean sartu zuen. Alavesek ez zuen merezi, baina norbaitek galdu behar izan zuen eta gureei tokatu zitzaien.

Osasunak ere bere aukera izan zuen. 2007an gertatu zen. Aurreko denboraldian nafarrek championsera ailegatzea lortu zuten, baina Hamburgoren kontra galdu eta gero Uefara sartu ziren.

Hasiera ez zen erraza izan eta bazirudien gorritxoak etxera joango zirela. Baina, taldeak erreakzionatu zuen eta partida irabazten hasi zen. Parman bertan Iruñekoek 0-3 irabazi zuten eta Frantziara 8000 zale eraman zituzten soilik partida ikustera... asteazken batean.

Txapelketa amaitzeko zorian zegoenean Sevilla taldeak Sadarrera bidaiatu zuen finalaurrekoa jokatzera. Gau hartan estadioak butano-botila zirudien, denok taldearen aldeko geundelako. Osasunak azaldu zuen zergatik zegoen han eta partida irabazi zuen, Sevilla bizirik geratu arren. Hispaliseko partida Osasunarentzat egiazko infernua izan zen. Hasieratik nerbioz josita atera zen eta denboraren poderioz “ordaindu” zuen. Partidan aurrera egin ahala, Osasunak gero eta okerrago jokatu zuen eta ezin zuen bi golen kontra borrokatu. Epailearen azken txistuak partida bukatutzat eman zuen eta harekin batera, Nafarroa osoaren ametsa.

Bai, badakit futbola horrelakoa dela, baina historia gurekin zorretan dagoela ere egia da.

Zalantzaz josita

Badakigu kezkatuta zaudetela zeren hurrengo asteetan zuen etorkizuna erabaki beharko dugu. Horrexegatik egin dugu ahalik eta gehiena zuen erabakia onena izateko. Institutuko pedagogiako departamentutik aholku batzuk eman nahi dizkizuegu datorren urtean zein ikasketeta motarekin jarraitu gomendatzeko.

Argi eduki behar duzue, ikasten duzuena gustatzen zaizuena izan behar duela. Ez du zentzurik ikasketa batzuk erabakitzeak gure lagunik onenak gauza bera erabaki duelako. Zerbait aukeratzen badugu gustatzen zaigulako izan behar du, zeren eta, batzuetan, gustatu arren, zaila izango da. Orduan, honaino ailegatuta, etorkizunari buruzko galdera egin behar diogu geure buruari: Unibertsitatera ala lanbide heziketara? Burutik kendu behar dugu lehen existitzen zen ideia unibertsitatera joaten zirenak azkarrak zirela eta besteak, alegia, kaikuak, lanbide heziketara baino ez zirela joan ahal izaten. Pentsamendu hori, lelokeria hutsa zen, baina gizartean eta gazteen artean batez ere, erabat barneratuta zegoen, eta 90eko hamarkadako erdira arte ez zen irudipen hori desagertu.

Bai unibertsitatean bai lanbide heziketan lanbide bat ikasiko duzue. Lehenengoan gutxienez lau urtetan eta bigarren kasuan bi urtetan Batxilerretik joaten bazarete egingo dituzue. Kanpotik ikusita bigarren aukerak errazago ematen du, baina lehen esan dizuegun bezala, gustatzen zaiguna aukeratu behar duzue, bestela denbora eta dirua galtzen arituko zarete.

Ezberdintasunei begiratzen badiegu esan dezakegu unibertsitatean ikasten dena ia-ia guztiz teorikoa dela eta lan postura heldu arte ez dakizula zer egin behar duzun. Bestalde, lanbide heziketan ikasiko zenuketena praktikoagoa izango litzateke, eredu horretan ere egiazko lanbidea lanpostuan ikasiko litzateke. Orduan bien artean dagoen ezberdintasuna da bata bestearen aldean praktikoagoa izango litzatekeela.

Non aukeratuko dituzue irteerarik onenak? Ongi dakizuenez, gaur egungo egoera, tamalez, ez da onena lanpostua aurkitzeko, baina bi aukera balantzaren gainean jarriko bagenitu, segur asko LHak pisu gehiago izango luke. Honekin ez dut esan nahi hobe denik, baina bai errazagoa izango litzatekeela lana aurkitzea, hemen zein atzerrian.

Gazteak, etorkizuna zuen esku duzue. Orduan, gomendatuko nizukeena da gurasoekin hitz egiteko eta denen artean aproposena aurkitzeko, merezi du eta.

Gizonezko gizartean...

Berdinak gara?

Azaldu behar dugun lehenengo gauza da zer den berdintasuna falta eta existitzen den ala ez gure gizartean.

Hiztegiari begiratzen badiogu, aurkitu dezakegu “berdintasun falta”ren esanahia berditasuna ez dagoenean dela. Eta hitz hori ez da arraroa aurkitzea gure gizartean zeren ia-ia edozein arlotan desberdintasuna existitzen da. Eta “ia-ia” esaten dut politika arloan gero eta emakume gehiago presidenteak edo ministrak dagoelako, eta behintzat, oreka lortzen saiatzen ari dira.

Baina beste arlo batzuetan, hau da, lanean, etxean edo kirolean adibide garbiak dauzkagu azaltzeko gure gizartean gizonezkoaren eta emakumezkoaren arteko desberditasuna duela 20 urte gizartekoarena bezain agerikoa dela. Horrein batera, eta, ematen duenez jende guztiari kirola gustatzen zaiola, sartuko gara mundu horretan ikertzeko gizonak eta emakumeak berdinak diren.

Datorren astean futboleko lehenengo mailako txapelketa bukatuko da . Mundu guztiak badaki gizonezkoa nork irabaziko duen. Baina emakumezkoa, inork ez daki. Zergatik? Errudunenak, oro har, komunikabideak dira, eta egunkariak zehatz-mehatz zeren eta interesatzen zaien bakarra da Madrilen eta Bartzelonan gertatzen dena.

Baliteke hori futbola izateko gertatzea. Orduan, goazen beste kirol batera... adibidez eskubaloiara. Hasteko, kirol horretako soldatak futbolakoaren aldean askoz baxuagoak dira, baina horretaz gain, hemen ere eskubaloia jokatzen duten emakumeek erabat desezagunak dira eta pabeloitik kanpo emakume gainerakoak bezalakoak dira, alegia, langileak, amak, edo etxekoandreak.

Pasa den asteburuan Lizarrako emakumezko taldeak, Itxakok, laugarren txapelketa jarraian irabazten lortu zuen Elva taldearen kontra. Partida amaitu ondoren lizarratarrek pistaren erdian pankarta bat zabaldu zuten salatzeko kobratu gabe zeudela. Une horretan beste taldearen jokalariak pankartara hurbildu ziren eta bere atzetik jarri ziren haiek ere bazeudelako egoera berberan. Lau txapelketa irabazi eta gero!! Gizonezko Bartzelonako taldeak gauza bera lortu zuen duela bi urte, baina...

Berdin da futbola, tenisa, golfa edo ziklismoa izatea, berdintasuna existitzen delako. Tenisean emakumeek gizonek baino 2 set gutxiago jokatu behar dituzte. Arropari buruz hobe da ez hitz egitea. Golfean adibidez, uste dugu ez dagoela emakumerik jokatzen duenik, beti Olazabal edo García edo Woods entzun dugulako, baina badago jokalariak emakumeak direnak. Jakina!

Bukatzeko, Marca egunkarian egunero agertzen dena irakutsiko dizuet. Zurekin emakume kirol munduan:

Eta jarraituko nuke baina horrekin esan nahi dudana garbi utzi dut.

Harrapatuta gaude

Harrapatuta

Gezurra ematen badu ere, produktuek gero eta gutxiago irauten dute. Berdin da autoa, mugikorra, edo garbigailua izatea, baina beti, zahartzu egiten dira. Noski, produktuak zahartzen dira baina nik esan nahi dudana da guk pentsatzen dugun baino lehen zahartzen direla.

Pasa den astean, konturatu nintzen existitzen zela “obsolescencia programada” terminoa. Zer esan nahi duen termino horrek, ba eragileek, jendeak erosten jarraitzeko, haien produktuen heriotza kalkulatzen dutela.

Terminoa agertzen zen dokumentalean azaltzen zuten Edisonek bonbilla sortu zuenean mila ordu irauten zuela eta geroago sortu zutela bonbilla bat betikoa, hau da, inoiz itzaliko ez zena. Horietako bonbilla bat, 1901ean AEBetako suiltzaile parke batean jarri zuten eta gaur egun, oraindik, argia ematen die suhiltzaileei. 111 urte geroago! Web orri baten bidez edozein momentutan nola dagoen ikus dezakegu: (http://www.centennialbulb.org/cam.htm ).

Baina, enpresariak konturatu zirenean hori ez zela emankorra izango jokoaren arauak aldatzea erabaki zuten. Handik aurrera, eragileak bonbillak egitera behartu zituzten baina 1000 ordu baino ez irauteko. Eragileek ordu gehiago jasateko egite bazuten isun handi bat, zigor moduan, jarri zieten. Eta horrela, enpresarioek onurak bermatzen zituzten.

Dokumentalaren arabera, gauza bera gertatu zen nailonezko galtzerdiekin. Egin ziren lehenengoak betiko irauteko asmoz egin ziren. Baina enpresarioek zer egingo zuten emakume guztiek galtzerdiak zituztenean? Erantzuna garbi dago. Galtzerdien materiala aldatu zuten eta horrekin batera ere, kalitatea eta denbora, lehenago apurtzeko aldatu zuten. Eta soluzioa mahaiaren gainean zegoen, emakumeak noizbehinka dendara galtzerdi bila joango lirateke.

Adibide hauek oso baliagarriak dira azaltzeko zer gertatzen ari den gure gizartean. Batez beste, bi urtetik bi urtera mugikorra aldatu behar dugu. Nahiz eta batzuetan gutizia izan, gehienetan aldatu behar dugu funtzionatzen ez dutelako.

Autoaren esparruan, egoera antzekoa da, berdina ez esateagatik. Orain dela urte batzuk egiten ziren autoek 15-20 urte bitartean, gutxienez, irauten zuten. Gaur egungoek, lehen ez bezala, auto arruntek (ez gama altukoek) oro har 10 urte irauten dute arazorik gabe. Handik aurrera, hasten dira matxurak izaten eta mekanikari gehienek gomendatzen dute ibilgailua aldatzea.

Geu gara errudunak, antza, baina kanpotik ikusten badugu, ezinezkoa da ateratzea enpresarioren negoziotik. Harrapatuta gaude eta, gainera, gutxi egin dezakegu aldatzeko.

Lau eta erdietan

75 urte geroago

Gaur Gernikan egun tristea izan da. Arratsaldeko lau eta erdietan sirenek eta elizako kanpaiek hiriko isiltasuna apurtu dituztenean, herria negar egiten hasi egin da, euria izango balitz bezala, udaberriko arratsalde batean hilketa itzel hartatik baino 75 urte geroago.

Oroipenek sortzen dituzten hotzikaren artean mila galdera itzuli dira, gaur egun oraindik erantzunik gabe dauden galderak, inoiz haurrei azaldu ezin dizkiegun galderak: aita zergatik herrian, zergatik izan ziren hain krudelak?

Apirilaren 26a hura, hegazkin alemaniarrak Bizkaiaren gainean agertu zirenean besterik ez zegoen astirik estaltzeko eta otoitz egiteko dena lehen bai lehen pasatzeko. Ia bi ordu eta erdi geroago biztanleek zer aurkitu zuten ez zen ezagutzen zutena. Herria garretan zegoen eta lau etxetatik hiru erabat apurtuta zeuden. Leherketaren soinuak sutekoak eta negarrekoak ekarri zituzten. Aldi berean, hilketaren arduradunak Gasteizko putetxeetan kontzientziak itotzen saiatzen ziren.

Hurrengo egunean, aroko egunkariek esaten zuten “gorriek” edo “errepublikaren alde zeudenek” hiria erre egin zutela. Hegazkina edo bonba hitzak ez ziren agertzen orrietan.

Prentsari esker Francoren troparen izena garbi geratu zen eta Gernikatik etxeen artean kea ateratzen zen bitartean, mundu osoan zehar gezur hutsa zabaltzen hasi zen.

Hasieran hilhotzen kopurua nahiko altua izan arren, gaur egungo historialarien arabera kopuru hura ez zen izan hain altua. 1937ko zenbakiek esaten zuten 1600 lagun hil zituztela.Egun,ordea, zenbakia 250 gorpua baino ez da.

Hala ere, Gernikakoa ez da gudako bonbardaketaren bakarra Euskal Herrian. Bizkaian ere, Durangok eta Elorriok jasan behar izan zuten bonbaren izua. Durangon bertan,1937ko martxoaren 31n, 150 lagun hil ziren bonbardaketaren ondorioz.

Segur aski Picassoren margolari esker Gernikako izena mundu osoan ospetsua da zeren beraren bidez margolariak azaldu zuen nola izan zen Espainiako guda zibila, zer gertatu zen, eta nola hil zituzten pertsona inoxenteak.

Egia esanda, gaur arratsaldeko irratian entzun dut Gernikan egin duten omenaldia. Eta, isilpenetik sirenak entzun direrean begiek malkoaz bete dituzte.

75 urte geroago, oraindik ere badago jendea ez dute egun hartako hilketa onartu.

Gure altxorra

Gure altxorra

Inork ez daki zein den bere jatorria, baina egun oraindik bizirik jarraitzen du. Beharbada jatorria idatzita dago eta ezin izan dugu aurkitu. Argi dago jakin nahi nukeela nondik atera zen, nork sortu zuen edo non hitz egiten zen, baina oraingoz ez da gauza erraza zeren duela urte askotik ikertzaile asko saiatzen ari dira teoria bat egiten eta ezin izan dute frogatu. Hala ere, itxaroten jarraituko dugu.

Baina badago gauza bat arreta erakarri didana: Zergatik kostatzen zaigu hainbesteko ahalegina euskara bizirik mantentzea? Zer egiten ari gara gaizki? Euskararekin, kulturaz gain Europako hizkuntzarik zaharrena daukagu eta ez dakigu baloratzen. Edozein herrialdetan, are gehiago, edozein probintziatan non bi hizkuntza ofizial existitzen diren haien presidenteek bi hizkuntzetan hitz egin dezakete edo txikitatik dakitelako, edo ikasi nahi izan dutelako. Baina harrigarria bada ere, eta bestalde zoritxarrez, euskara mantentzen eta hitz egiten den lekuan, alegia, Euskal Herrian, presidente batzuei bost axola euskarari zer gertatzen zaion. Gero eta murrizketa handiagoak jartzen dizkiote eta bestalde, kulturarekin harro daude. Penagarria!

Lehen esan dudan bezala, hizkuntza kulturaren sinonimoa da eta hari esker herriek pentsatzen ikasten dute, eta, azken finean, pentsatzen dakiten herriek etorkizuna eraiki dezakete. Kultura eta indarkeria inoiz ez dira bide berean elkarrekin ibiliko, zeren gudako lehenengo biktimak beti bereak dira: liburuak, hitzak, iritziak, liburutegiak, pentsamenduak. Horrekin ez dut esan nahi egungo egoeran euskara hiltzear dagoenik, baina 40ko eta 50eko hamarkadei begiratzen badiegu jarri dudan adibidea garbi ikus dezakegu. Egoera horretan Franco diktadorea gaztelania izan ezik gainerako hizkuntzak debekatzen saiatu zen eta kasu batzuetan lortu zuen.

Diktadura bukatu ondoren hizkuntza horiek eta euskara ere bai, noski, pixkanaka-pixkanaka kendu zieten lekua berreskuratzen hasi ziren. Nahiz eta jende askok joan behar izan zuen, bizi ziren herrialdeetan beren sustraiak utzi egin zituzten, eta handik datozen belaunaldiak ikertzen ari dira haien aitona-amoneen bizitzak.

Espero dut guk euskara inoiz ez galtzea baina hori egiteko mamia, lurra eta historia maite behar dugu. Aurrerabidea gure iparrorratza baldin bada, era horretan eta gure erruagatik, nortasuna galduko dugu.

Gutuna

Familia agurgarriak:

Ikastolako zuzendaritzatik idazki honen bidez zentroko familia guztiei  ohar bat bidali nahi dizuegu. Dakizuenez datorren ostiralean herriko jaiak hasiko dira eta nahi genuke denok ongi pasatzea, baita gure seme-alabek ere, noski. Eta horregatik ez dugu nahi errepikatzerik, duela bi urte eta batez ere, joan den urtean larunbat gauean herriko plazan gertatu zena, alkohola dela medio.

Denok izan gara gazteak eta guztioi gustatu zaigu “debekatuta” zegoena zerbait hartzea, hau da, alkohola zuena zerbait edatea. Baina gaur egun ezin dugu horrelako joera onartu eta hemen gizarteak eman digun papera bete behar dugu, bai irakasleek eta bai gurasoek. Haiek paregabekoak dira eta batzuetan zaila izan arren, zaintzen saiatu behar dugu eta onena edo behintzat egokiena eman eta irakatsi behar diegu.

Ez dugu alarmistak izan nahi, bakoitzak geure seme-alabak nolakoak diren badakigu eta, baina badakigu era berean nerabezaroan egiten dena, askotan, egiten dela ondorioak neurtu gabe.

Gaiari buruz gehiexeago hitz egiteko hitzaldi bat antolatu dugu eta horretara joatera gonbidatuta dago nahi duen guztia. Han saiatuko gara izango dituzuen galdera edo zalantza guztiak erantzuten.

Ikastolako areto nagusian izango da, datorren ostegunean, hilak 20. Han izango zaretelakoan.

Besterik gabe, jai zoriontsuak opa dizkizuegu.

Zuzendaria: Miren Insausti

Ongi etorri zirkora

 Zirkoa

Espainia Europatik joango ahal da! Batez ere, gero eta okerragoa egiten ari delako eta hori ordaindu egin behar duelako. Frantziako presidenteak, hauteskundeetan dagoen horrek, pasa den astean esan zuen berak ez zuela Frantzia ikusi nahi Espainiaren egoeran eta botoak irabazte hutsagatik esan arren nire ustez ez dago oker.
Estatu espainiarrean herritarren %25 langabezian dago eta hori gertatzen ari den bitartean, estatuko nagusirik handiena, hau da, Erregea, Afrikara ehizatzera joan zen. Eta ez zuen txoririk ehiztatu, elefanteak baizik. Hori espainiar guztieneko diruarekin egin zuen eta bere "etxera" itzuli denean tontoarena egin du eta barkamenak eskatu besterik ez du egin gaia desbideratzeko. Monarkiazaleak txaloka, besteek irentsi egin behar dute.
Bakoitzak merezi duena du eta kasu honetan espainiarrek ordainduko dituzte haien nagusien egiten ari diren lolakeriak. Baina hau ez da berria. Beti gauza bera gertatu da eta gertatzen jarraituko du. Zergatik ez ditu presidente berriak paradisu fiskalak ikertu nahi? Zer eta nor dago haien atzean?
Rajoyk, egiten hasi denari eta egingo duenari, "Demokrazia eta doikuntzak" deituko dio, baina, hitz horien atzean "gehiengo osoa" baldin badago, demokrazia diktadura hutsa bihurtu da. Baliteke hitz hori nahizo gogorra izatea baina Espainiako egoerari ongi begiratzen badiogu aurkitzen duguna da kongresu bat non oposizioa ez den existitzen, komunikabideen gehienak gobernuaren alde daudela eta, gainera, herriak kaleetan zenbat eta gehiago hitz egin, polizia orduan eta gogorragoa dela. Duela gutxi gobernuak lege bat proposatu zuen adierazpen askatasuna zigortzeko eta horrekin bere boterea bermatzeko. Kexatzen badira egurra emango diete eta beti egingo izango dute kartzelaren itzala eskuetan.
"Maiestate, nahi duzu beste kopatxo bat? edo nahiago duzu tximinoa hiltzea?"
Ez dute kontuan hartzen, baina laster zirkoaren karpa eroriko da eta bere azpitik atera gabe geratuko dira. Espainiar gizajoak... eta gainerakook ere bai.

Geldiezinak dira

Geldiezinak dira

"Maitia, zer egingo dugu datorren asteburuan?" Etxe askotan galdera hau entzun daiteke galdera hori edozein ostegunetan. Baina erantzuna erabat desberdina izan daiteke norberaren bizimoduaren arabera. Ziur asko eguraldia izango litzateke begiratuko genukeen lehenengo gauza. Baina eguraldiaz aparte argi dago, duela hamar urtetik hona, gure bizimodua aldatzen saiatu direla. Gure ohiturak berenganatu dituzte eta guk, oro har, pentsatu gabe onartu ditugu.
Oso adibide garbia dena merkataritza gune handiak dira. 90eko hamarkadan gure hirietara heltzen hasi ziren eta hogei urte geroago ezinbestekoak dira, ezin dugu haiek gabe bizi, antza. Alde batetik erosoak dira eta kontzeptu hori, hau da, erosotasuna, asko gustatzen zaigu eta beti bere atzetik gabiltza. Bestetik eskaintzen diguten ordutegia hain zabala eta malgua denez gizartearen ustez positiboa da bere bizimoduko erritmoan sartzea. Ordutegiarekin batera gune hauetan dohainikakoak diren aparkalekuak aurki ditzakegu doainikakoak direnak, baina arlo honetan gizartean nahiko hipokrita dela iruditzen zait zeren alde batetik ingurunea babestu nahi du eta beste alde batetik nahiago du kanpoko guneetara autoz joan erdi gunera oinez joan baino. Eztabaida hori saihesteko, askotan esaten da kanpoko guneek eskaintzen duten kalitateak ez duela konpetentziarik eta horregatik onena nahi badugu hara joan behar dugula. Horrekin ez nator bat, nire ustez kalitatea materialetan ez ezik, beste arlo batzuetan ere neurtzen da eta. Non uzten dugu saltzaileen profesionaltasuna? Nolakoak dira haien lan-baldintzak? Nondik ekarri dute saltzen dena?Nola eta nortzuek egina dago? Hori ere kalitatea da.
Norberak badaki zer eta nola nahi duen, baina nik, behintzat, ez dut panpina izan nahi eta artaldearen barrutik atera nahi dut. Baina gero eta zailagoa da nire eskuan ez dagoelako eta enpresarioek nahi badute, haien "jokoan" jolastera behartu gaituztelako.
Merkataritza gune handiak ez dira desagertuko gure gizarteak onartu dituelako baina tristea iruditzen zait beste gizarteetatik edo kulturetatik datorrena onartzen dugula bere ondorioekin edo aldaketekin pentsatu gabe. Ekintza honek frogatzen du gure nortasuna gero eta hauskorragoa dela.

Irakasle lana

Akademiako zuzendaria agurgarria:

Lerro hauen bidez nire perfila azalduko dizuet.

Igandeko egunkarian argitaratu zenuten iragarkia irakurri nuen eta nire ustez baliagarria izango nintzateke zuekin lan egiteko.

Iruñean jaio nintzen duela 31 urte eta 26 urte nituenean magisteritza ikasketak (LH) bukatu nituen, FP2 egin eta gero. Institututik gazteekin lan egin ditut, bai udako kolonietan, bai neguko barnetegietan.

Iruñean lan egiten hasi baino lehen Londresen bizi izan nintzen. Leku desberdinetan bisita egin eta bisita egin, Edinburgon lana aurkitu nuen. Bi urtetan haurtzaindegi bateko irakaslea izan nintzen. Proposatu zidaten finko egingo nindutela ingelesez titulua lortzen nuenean.

Nik esatea ongi ez egon arren, oso langilea naizenez, sei hilabete beranduago Advanced titulua nire eskuan zegoen.

Londres eta Edinburgo utzi nuen eta etxera itzultzea erabaki nuen, familiarekin egoteko eta hemen lan egiten saiatzeko.

Lana aurkitzen nuen bitartean klase partikularrak ematen nituen, egun lan egiten ari naizen ikastetxetik deitu arte.

Asko gustatzen zait nire lana eta haurrak askoz gehiago.

Uda osoa libre dudanez ordutegia erabat malgua izan liteke.

Ditudan bi gaitasun nabarmendu behar banitu zalantzarik egin gabe esango nituzke oso langilea eta arduratsua naizela esango nuke.  

Nirekin kontaktatu nahi baduzue, otoi deitu 65698558690475 telefonora edo idatzi behean agertzen den helbidera.

jesusjesusjesus@irakasle.com  

Zure erantzunaren zain, agur bero bat.

Eutsi goiari Guillermo!

Bidea hasi da

Gaur goizean hasi egin da. Iazko urrian iragarri zuenetik gaur arte jende askok indarra, aholkuak eta laguntza eman dio eta, hasieran dudan bezala, gaur, azkenean, bidea hasi da.

Diario de Noticias taldeko Guillermo Nagore kazetariak oso helburua askonahia bete nahi du. Urte batzuk egunkari eta irrati batzuetan lan egin ondoren Guillermok erabaki zuen aldaketa bat behar zuela eta urte abatikoa lanean eskatu zuen. Eta hori lortzeko ez izan arazorik zuen, antza. Helburua edo asmoa oso argia zen: lanetik kanpo egon behar zuen, baina, horretaz gain, zerbait desberdina egin nahi zuen.

Betidanik asko gustatu zaio mendira joatea eta kirola egitea, eta idatziarekin batera horiek ziren bere zaletasunak. Orduan, plan bat antolatu zuen, bai idazteko, bai kirola egiteko eta bidenabar, baita laguntzeko ere. Kazetaria denez eta berri teknologiak erabiltzeko ohituta dagoenez, blog bat sortu zuen (http://guillenagore.blogspot.com/), bere asmoa azaltzeko eta laguntzak biltzen hasteko.

Lolakeria irudi arren, hasieratik ehunka jende blogera sartu zen eta hasi zen mezuak uzten. Guillermok laster ikusi zuen bere proiektua bide onean zegoela eta segur aski, lortuko zuela.

Hamar hilabete barru amaituko du gaur hasi den bidea. Ezetz imajinatu non! Jerusalenen hain zuzen. Nagorek Finisterretik Israeleko hiriburura oinez joan nahi du, Alzheimerren kontra borrokatzeko, edo hobeto esanda, gaixotasun horri buruz ikasteko, jakiteko eta hurbiletik sufritzen ari den jendearekin elkarrekin hitz egiteko.

Beharbada oraindik ibiltzen ari da, edo dagoeneko gaurko ibilbidea bukatu du, baina martxan egonik inportanteena da.

Bidean zehar askotan bakar-bakarrik joango da, baina beste momentu batzuetan pertsona ezezagunak lagunduko diote Alzheimerrekin duten harremana kontatzera. Honekin, alde batetik “biktimek” beren arazoak kontatuko dizkiote eta beste alde batetik Nagorek egunkari bat egingo du entzungo dituen istoriorekin.

Seguru nago hasi den bidea ez dela erraza izango. Kilometroz gain, askotan bakardadeak motxilak baino askoz gehiago pisatuko du. Eta horri gehitzen baditugu bere buruan egongo diren milaka testigantza, are zailago izango da ibilbidea jarraitzea.  

Oinak eta hankak laurak batera funtzionatzen dira, baina burua kontrolatzen ikasi behar duzu, oztopoak aurre egiteko.

Hemendik zorterik onena Nagorentzat, asmoak merezi du eta.

Ohituta gaude

Ohituta gaude

 Ia-ia ohituta bagaude ere, duela soilik hiru urte indarrean dagoela. Astelehenetan ematen duten lehenengo berria ja ez da errepideari buruz, ekonomiaz, baizik. Baina krisia egongo ez balitz, ezta izango litzateke ere.

Ohiturak aldatu dira lege berria sartu zenetik. Jendeak gero eta lasaiago gidatzen du. Gainera, autoa hartu behar badu ez du edaten. Segur aski denok egiten dugu poliziak isunak ez jartzeko. Eta bizi gauden egoera honetan, tamalez, dirua inoiz ez baino beharrezkoagoa da.

Hala diruagatik, nola arduragatik baina datuak ikusten baditugu, emaitzek ozenki hitz egiten dute, alegia, oso argiak dira: azken hiru urtetan errepideko istripuetako kopurua %25 jaitsi da. 2008an astebururo gutxienez berrogei lagun hil ziren errepideetan. Orain, berriz, lehen baino hogeita hamar pertsona gutxiago dira. Egunero 1´5 hila, batez beste. Badakit larria dela, baina istripuak saihestea ezinezkoa da. Horregatik, istripuak deitzen dira nahi gabe pasatu direlako. Momentu batean edonork kontrola galdu dezake eta errepidetik atera edo beste auto baten kontra talka egin.

Nire ustez etorkizunean istripuak saihesteko, gaur egungo haurrek ikastetxeetan bideko segurtasun ikasi behar dute eta horretaz gain, gurasoek adibidea ematen behar diete. Duela urte asko telebistak hasi ziren iragarkiak egiten istripuak saihesten saiatzeko, baina, egia esanda, urtero gero eta gogorragoak izan arren, ez zuten helburua lortzen. Orduan Espainiako DGT-ek iragarkietako formula aldatu zuen, baina, gorpuetako kopuruak igotzen jarraitzen zuten. Jendea ez zen onartzen errepideak desberdinak zirela eta, horretaz gain, autoak lehen baino askoz hobeak zirela.

Azkenean, gobernuak legea aldatzea aukeratu zuen, eta puntuetako gidabaimena arautegian sartu zuen. Geroztik, gauza anormalak egiten dituen pertsonari isuna jartzen diote, eta zigortua izan da, dirua ordaintzea eta gidabaimenatik puntuak kentzea.

“Kafreak” beti existitzen dira baina esan dezakegu errepideetako hilak onesgarriak direla, eta honekin ez dut esan nahi ona dela, baizik eta ez da kopuru larririk.

Gai bagara arauak mantentzea, zaila izango da istripuetako kopurua igotzea.

Ezin dugu ahaztu segurtasuna mantentzea gure eskuan dagoela.

Japoniarrak

Japoniarrak

Pasa den astean iragarkia telebistan ikusi nuen eta, atzo, erreportajea ikusi ahal nuen. Gaur egungo telebistek kultura gutxi eskaintzen dute, baina, ematen duteneko bat Espainiako telebistako bigarren kanala da. Egunero dokumental asko ematen dituzte eta horretaz gain egiten dituzten albistegiak oso interesgarriak dira, alde batetik nahiko informalak direlako, eta bestetik, berri bitxiak kontatzen dituztelako.

Horrekin batera, igandero “Documentos TV” telesaioa jarraitzen dute emititzen eta hau da, ikusi nuen erreportajea. Normalean puri-purian dauden gaiak ikus dezakegu, baina atzokoa bereziki interesgarria zen, zeren inoiz ez nuen gai horri buruz entzun.

Badirudi japoniarrak larrua jotzeari uzten hasi direla, haien bikoteekin. Honaino ez zait hain arraroa iruditzen. Baina, arreta erakarri zidan datuak zen jostailu erotikoak kontsumitzen hasi egin direla, larrua jo beharrean.

Erreportajean agertzen ziren pertsona gehienak gazteak ziren, 25 eta 40 urteren artean, eta nahiz eta nahiko gizarte aurrerakoi batean bizi, konplexuaz josita zeuden. Gezurra ematen du, baina japoniarrei ahaztu zaie harreman pertsonalak mantentzen. Eta arazo hau gainditzeko, konponbideak asmatu dituzte.

Berriro esan behar dut ekintzak horiek guztiak larrua jo saihesteko asmotan egiten dituztela. Harrigarria da. Batzuei gustatzen zaie katuak laztantzea. Beste batzuek nahiago dute karaoke batera joan, bakar bakarrik abestera. Bestalde, gazte batzuei bere itxura fisikoa da kezkatzen zaien bakarra, baina ez harremanak lortzeko, ongi sentitzeko, baizik.

Telesaioa bukatu baino lehen, egileak galdera bat bota zigun ikusleoi. Nire ustez berak ere ez zekien erantzuna, baina bota zuen guk pentsatzeko. Japonian gertatzen dena hona ailegatuko da? Maiteari utziko diogu?

Hasieran pentsatu nuen ezinezkoa izango zela, baina gaur bertan, komentatu dut ikaskide batekin, - ikusi zuenarekin-, eta oso zaila iruditu arren, bere ustez ez da hain ezinezkoa. Eta oso adibide argi eman dit. Esan dit egun osoa lanean pasatzen dugula eta arrazoi du, eta gainera, etxera heldutakoan gero eta nekatuago gaudenez telebistaren kaltean harremanak baztertzen ditugula.

Pozik gaude mantentzen ditugun harremanekin? Nahikoak dira? Eta inportanteena dena, onak dira?

Pentsatu gabe erantzun badezakegu, ez dugu arazorik gure harremanetan. Baina, erantzuna pentsatu behar badugu, agian, zerbait konpondu behar dugun…

 

Organoak

Organoak

Gaur egun oso normala da telebistan kanal asko ikustea, baina duela gutxi ez zen hain arrunta. 80ko hamarkadan espainiar estatura, “Parabólica” deitzen zena, ailegatu zen. Urte horietan edozein etxetan bi kanal ikusten genituen. Programa berriak heldu ondoren kanal pribatuak agertu ziren. Hori dela eta, gero eta ordu gehiagoan telebista ikusten hasi ginen . Hego Amerikako kanalak eta telesaioak oso ospetsu bihurtu ziren, “El chavo del ocho”, “Sábado gigante”, edo “Siempre en domingo” Galavision telebista mexikarrean ikusi ahal izaten genuen. Guretzat dena berria zenez, bai pertsonak, bai irudiak, bai abestiak, kanal horrek arrakasta itzela lortu zuen. Horrekin batera, publizitatea ere berria zen eta arlo horretan gauza batek arreta erakartzen zidan. Askotan, iragarki askok aholku ematen zien, bai haurrei, baina, batez ere, gurasoei haurrak bakarrik ez uzteko edo ezezagunekin ez hitz egiteko. Urte horretan haurtzaroan nengoen eta nahiko arraroak iruditzen zitzaizkidan aholku horiek. Harrigarriena zen gurasorekikoa.

Denboraren poderioz konturatu nintzen zergatik jartzen zituzten kanal horiek horietako iragarkiak; Puri-purian zegoelako haurrak bahitzea organoak saltzeko, haiei atera eta gero. Ikertuko bagenu, frogatuko genuke negozio hutsa zela, izan dela eta oraindik dela mundu osoan, batik bat, herrialdeetan non dirua den gobernatzen duena. Hau da, kasu gehienetan. Basakeria hau gure aurrean gertatzen ari dela esango baligute, ez genuke sinetsiko.

Espainiar estatuan, urtero haur asko desagertzen dira eta ez da jakiten ezer haietaz. Batzuetan gorpuak agertzen dira, baina, beste batzuetan desagertuta jarraitzen dute eta, telebistan agertzen ez direnez, badirudi ez direla existitzen, haien familiarentzat izan ezik.     

Haur kanariarren kasua esate baterako. Jeremy duela lau urte bere etxetik desagertu zen eta, geroztik,inork ez daki ezer haren patuari buruz. Desagertzeko egunean poliziak aita atxilotu zuen baina, egun batzuk geroago kasernatik atera zen ez zutelako probarik aurkitu akusatzeko. Gurasoak banantzen ari ziren eta gizonak esan zion emakumeari zerbait txarra egingo ziola, antza. Gorpua ez da agertu, ezta haurra ere, beraz, non da Jeremy? Umetxo bat lau urtetan asko aldatzen da eta nahiko zaila da aurkitzea.

Beharbada, organokin trafikatzen duten mafiak guk pentsatzen duguna baino hurbilago daude.

Historia errepikatu egiten da

Historia errepikatu egiten da

Betidanik gustatu zait historia ezagutzea, irakurtzea, pasadizoak aurkitzea. Orain, ezin dut gogoratu noiz hasi nintzen irakurtzen Espainiako guda zibilari buruz. Suposatzen dut institutuan izango zela. Horretaz aparte, aitaren etxean beti entzuten nituen datuak zeren aitonak gudan parte hartu zuen. Baina, txikitan ez nekien zehatz-mehatz zer esanahi zeukaten entzuten nituen pasadizoek.

Guda bat bizi izan dutenek esaten ohi dute oso krudela dela, are gehiago gogorregia dela. Segur asko inoiz ez dituzte egoera horretako ekintzak ahaztuko.

Duela bi urte, Barricada taldeak bere azken diskoa argitaratu zuenean, Larragako neskatxo baten historia ezagutu nuen. Hasieran pentsatu nuen beste egoera desatsegin bat izango zela, baina laster konturatu nintzen ez zela gainerakoak bezalakoa izango. Diskoan agertzen diren abesti guztiek guda zibilaz hitz egiten dute. Horietako batek “Maravillas” du izena. Pasa den astean, testu bat irakurri ondoren, berriro hasi nintzen neska horretaz pentsatzen. Maravillasek 14 urte zituen hil zutenean eta imajinatzen duzuenez, hil baino lehen asko sufritu zuen. Tamalez, guda bukatu zenetik 70 urte igaro dira eta orain ezagutu dugu. Baina, bestalde, zorionez, ezagutu egin dugu. Zenbat pasadizok jarraitzen dute estalita? Zergatik ez ditugu ezagutzen?

Penagarria da, baina esan daiteke, gudako zauriak, oraindik, irekita daudela. Hasieratik, Historiak esan zuen Francoren gudariek guda irabazi zutela, hau da, irabazleak zirela. Eta gainerakoak, galtzaileak. Edo beste modu batean esanda: gorriak, kabroiak, gaiztoak, gorrotatuak, ahaztuak…

Batzuk hilerrian lurperatu zituzten, eta besteak bide-ertzetan euliek, zizareek eta txakurrek jaten zituzten. Zergatik gertatu zen hori auzokideen artean?

Nondik agertu zen hainbesteko gorrotoa? Zergatik jarraitzen du gizartean XXI. mendean gorrotoaren haziak?

Ezin izango dute ahaztu eta, askotan, ezin izango dute barkatu, baina egun baten egia osoa ezagutuko balitz, eta, batez ere, esango balitz, baliteke zauriak ixtea eta, behintzat, lasaitasunez biziko lirateke.

Egia da, aldaketak luzeak eta motelak badira ere, aldatzen saiatu behar dugula, inoiz ez errepikatzeko. Baina, egia da halaber, historia errepikatzen dela, eta lasterrago edo beranduago, zerbait gertatuko dela edo asmatuko dutela guda bat sortzeko. Ez dakigu aitzakia zein izango den. Agian ura, edo olioa, erlijioa edo dirua baina, zer edo zer egingo dute historia idazten jarraitzeko.

Dikeak

1. Testua

Itsasoaren kontrako arma bat ikusiko dugu. Ez da arma hilgarria, zeren itsasoa ezin da hil. Arma honen bitartez itsasoari mugak jar diezazkiokegu. Hauek errotak dira.

“Arma” horietako adibide bat  ikusteko aukera daukagu Holandan  (hondoratuta dagoen lurrean). Herbehereetan, hain zuzen.

Holandan, 1953an gertatuko uholde larrien ondorioz, erabaki zuten hesi itzel bat eraikitzea.

Rotterdamen inguruan Oosterschelde 9 kilometroko luzera eta 50 metroko altuerako dikea sortu zuten.. 66 leihoek eusten diote. Lan guztiak bukatu zituzten 10 urtean.

Handik gertu ikus dezakegu Delft hiria, oso ospetsua dena kanalez beteta dagoelako. Eliza zaharreko dorrea okertuta dago (Pisakoa bezala), lurzorua egonkorra ez delako. Dorrean kanpaia oso handia eta astuna dagoenez ez dute ia inoiz erabiltzen, arriskutsua baita. Dorre berriak, ordea, 48 kanpaitxo ditu.

Holandako iparraldera joaten bagara, Afsluitdijk dikea aurkituko dugu. 1933an inauguratu zen eta hari esker, ipar itsasoa eta hegoaldekoa, ur gazia eta ur gozoa, banantzen dira. Dikearen gainetik autopista bat igarotzen da. 

______________________________________________________________________

2. testua

Itsasoaren kontrako arma bat ikusiko dugu. Ez da arma hilgarria, zeren itsasoa ezin da hil. Arma honen bitartez itsasoari mugak jar diezazkiokegu. Hauek dikeak dira.

“Arma” horietako adibide bat  ikusteko aukera daukagu Holandan  (hondoratuta dagoen lurrean). Herbehereetan, hain zuzen.

Holandan, 1853an gertatuko uholde larrien ondorioz, erabaki zuten hesi itzel bat eraikitzea.

Rotterdamen inguruan Oosterschelde 19 kilometroko luzera eta 40 metroko altuerako dikea sortu zuten.. 66 zutabek eusten diote. Lan guztiak bukatu zituzten 10 urtean.

Handik gertu ikus dezakegu Delft hiria, oso ospetsua dena kanalez beteta dagoelako. Eliza zaharreko dorrea okertuta dago (Pisakoa bezala), lurzorua egonkorra ez delako. Dorrean kanpaia oso handia eta astuna dagoenez ez dute ia inoiz erabiltzen, arriskutsua baita. Dorre berriak, ordea, 48 kanpaitxo ditu.

Holandako iparraldera joaten bagara, Afsluitdijk dikea aurkituko dugu. 1933an inauguratu zen eta hari esker, ipar itsasoa eta hegoaldekoa, ur gazia eta ur geza, banantzen dira. Dikearen gainetik autopista bat igarotzen da. 

______________________________________________________________________

3.testua

Itsasoaren kontrako arma bat ikusiko dugu. Ez da arma hilgarria, zeren itsasoa ezin da hil. Arma honen bitartez itsasoari mugak jar diezazkiokegu. Hauek dikeak dira.

“Arma” horietako adibide bat  ikusteko aukera daukagu Holandan  (hondoratuta dagoen lurrean). Herbehereetan, hain zuzen.

Holandan, 1953an gertatuko uholde larrien ondorioz, erabaki zuten hesi itzel bat eraikitzea.

Rotterdamen inguruan Oosterschelde 9 kilometroko luzera eta 50 metroko altuerako dikea sortu zuten.. 66 zutabek eusten diote. Lan guztiak bukatu zituzten 10 urtean.

Handik gertu ikus dezakegu Delft hiria, oso ospetsua dena kanalez beteta dagoelako. Eliza zaharreko dorrea okertuta dago (Pisakoa bezala), lurzorua egonkorra ez delako. Dorrean kanpaia oso handia eta astuna dagoenez ez dute ia inoiz erabiltzen, arriskutsua baita. Dorre berriak, ordea, 48 kanpaitxo ditu.

Holandako iparraldera joaten bagara, Afsluitdijk dikea aurkituko dugu. 1933an inauguratu zen eta hari esker, ipar itsasoa eta hegoaldekoa, ur gazia eta ur geza, banantzen dira. Dikearen gainetik autopista bat igarotzen da. 

______________________________________________________________________

Entzumena

Publizitatea

Publizitatearen eragina

Beti erabili da komunikatzeko. Erromatarren arotik gaur arte gobernu guztiek publizitatearen bidez, behar edo nahi dutena, saldu dute. Baina, bizi gaitezke iragarkirik gabe?Zergatik dira hain garrantzitsuak? Zer dago horien atzean?

Gizartea aztertzen badugu argi dago publizitatea gure inguruan bizi dela eta edozein lekutan mezu publizitario bat aurki dezakegula.

Zertarako egiten dira iragarkiak? Egiaz baliogarriak dira? Hainbeste alditan erabiltzen badira, horrek esan nahi du baliogarriak direla eta haiei esker lortzen dela iragarleak trasmititu nahi duena igortzea. Batzuetan, leloak oso onak direnean iragarkiak oso ospetsu bihurtzen dira eta ahotik ahora joaten dira. Atzera begiratzen badugu gure burura etotzen dira garai batean oso garrantzitsuak zirenak. Adibidez, "Yo contigo hasta el fin del mundo". Lelo horrekin milaka auto saltzen ziren 80ko hamarkadan. 

Edo, honela zioen esaldi hura: "En las distancias cortas es donde un hombre se la juega" eta, nork ez du gogoratzen beti gure etxeetara sartzen zena eguberrien aurretik, "Vuelve a casa por Navidad".

Beraz, adibide horiekin batera, ikusi dugu publizitatea oso garrantzitsua dela eta baita oso eraginkorra ere. 

Bestalde, kontuan hartu behar dugu gehienetan publizitatea zuzenean ikusten dugula, bai telebistan, bai irratian, bai Interneten. Baina, ongi dakigunez, badaude iragarki gisa batzuk ikusezinak direnak. Eta, ez ikusi arren, helburua bete-betean lortzen dute, hau da, bezeroari ailegatzen zaizkio. Publizitate Subliminalari buruz ari gara. Lehenetariko bat eta, aldi berean, argienetariko bat, (ez esateko argiena), izan zen 1986ko futbol mundialean gertatu zena. Aldi hartan, mundiala Mexikon jokatzen ari zen, ekainean zehatz mehatz, eta hil haren 22an hauteskunde orokorrak egin ziren presidentea aukeratzeko.

Lau egun lehenago, ekainaren 18an, Espainia eta Danimarka selekzionen artean jokatu zen partidan, Espainiako Telebistako teknikoek iragarki subliminala jarri omen zuten, Butragueñok, aurrelari espainiarra, gola sartu eta gero. Badirudi oso lelo argia izan zela. Telebista publikoak botoa eskatu zuen alderdi sozialistaren alde.

Une hartan, telebista ikusten ari zirenak ez ziren konturatu, baina denboraren poderioz, teknologiek frogatu zuten egia izan zela eta iragarkia agertu egin zela.

Ez dakit kasualite hutsa izan zen ala ez, baina hauteskundeen emaitzak erabat mesedegarriak ziren Gonzalez presidentearentzat, zeren gehiengo osoa lortu zuen.

Bukatzeko, azken finean, publizitatearen eraginez, nahi duten bezala “engainatzen gaituzte”.

Pentsatzeko

Adituek esaten dute, ekonomiari dagokionez, 2012a oso gogorra izango dela. Egunero entzuten ditugu krisiaren ondorioak, bai telebistan, bai irratian, eta gehienetan gustuko genuke beste leku batera begiratzea, edo tontoarena egitea.

Badakigu egoera oso txarra dela eta ohituta gaude, antza. Gure eskubideengatik borrokatu beharrean aste osoan egunik huts egin gabe futbola ikusten dugu, ez pentsatzeko, ez sufritzeko. Norena da errua? Nork edo nortzuk sortu dute krisi hau? Gobernuak eta enpresarioak gero eta murrizketa gehiago egiten ari dira biztanleen kontra eta hori dela medio herritarrak beldurtuta daude eta ezin da protestatu edo, hobeto esanda, ez da ausartzen.

Pentsa dezagun datu baten gainean: Esaten digute espainiar estatuan 5 milioi langabesia daudela eta, are gehiago, askok ezin duela familia mantendu.

Hau egia izango balitz eta egoera hain larria izango balitz, zer egin beharko luke jendeak? Zer pentsatzen duzue egingo lukeela? Esango dizuet nik zer egingo nukeen. Lehenik ez nintzateke etxean egongo. Saiatuko nintzateke taldeka antolatzen edo biltzen indar gehiago egiteko.

Baina urrunago joango nintzateke. Nondik dator arazoa? Beharbada, denon artean lagundu genuen egoera hau sortzen, baina argi dago ez garela errudunak.

Orduan, hasierakoarekin batera, zer janik edukiko ez banu, lapurtuko nuke supermerkatuetan edo erreko nituzte bankuak (nahiz eta gogorra iruditu) zeren haiek ez dira egoera jasaten ari eta gainera lapurrik handienak dira.

Segur aski kartzelara joango nintzateke eta ezer ez nuke irabaziko, desengainua baino ez, baina, behintzat, saiatuko nintzateke, eta gure aurrekoek lortu dutena mantentzearren borrokatuko nuen.

Baina ez da hori kaleetan gertatzen ari dena, ezta? Zergatik? Errepikatuko dut: esaten digute egoera oso larria dela eta 5 milioi pertsona langabezian daudela. Beste larrialdi batzuei begiratzen badiegu, Greziari edo Frantziari, esate baterako, ikusten dugu kaleak hankaz gora eta jendez josita daudela.

Espainian ongi daude Belen Estebanek irakurtzen ikasi duelako eta, agian, aurten Real Madrilek “galdu zuen lekua” berreskuratuko duelako.

Ontzi baten barruan gauden igelak gara eta laster ura beroegi egongo da. Une horretan beranduegi izango da, atzera ezin izango baikara itzuli. Badakigu eta geure buruari begiratzen ari gara.

Historiak itzuli asko ematen du, eta denborak esango digu etorkizuna zein izango den, baina,  eta okertuko ahal naiz, ez da herrialde honetan egongo.

Elkartasuna

Elkartasuna da nork nahi duena

Gaur egun, zerbait egin daiteke ordaindu gabe? Gauza gutxi, baina pentsatzen badugu, segur asko batzuk aurkituko ditugu. Arnasa hartzea doan da. Begietara begiratzea ere bai. Amodioa sentitzea ere doanik da, nahiz eta batzuetan garestiegi atera.

Baina badago beste gauza bat erabat doainik dena eta gainera edozein pertsonak, munduko edozein lekutan, praktikatu ahal duena: Elkartasuna. Bai, zerbait ematea hutsaren truke, ezer itxaron gabe. Hau da, eman baina ezer jaso nahi gabe.

Ohituta bagaude ere, urtero eguberrietan elkartasuna puri-purian egoten baita, urtearen gainerako zatian guztiei laguntzeko aukera asko ditugu, diruarekin nahiz janariarekin nahiz laguntzarekin.

Duela bi urte arte Nafarroa zen, Europan odol gehien ematen zuen komunitatea. Eta emaitza horiek borondatetik etortzen ziren. Batzuetan osasunagatik, beste batzuetan konpromisoagatik, baina, ematen den odolak, kasu guztietan,  bizia luzatzeko balio du. Arlo honetan, odola emateko edo eman nahi baduzu, baldintza berezi batzuk bete behar dituzu: osasuntsu egon behar duzu eta adinduna izan behar duzu. Oso erraza da. Lehen aldian analisiak egiten dizkizute dena ongi dagoela frogatzeko, baina handik aurrera lau hilabetetik lau hilabetera odola eman dezakezu. Normalean 450 mililitroak ematen dituzu, edo ateratzen dizkizute, (nahiago duzun bezala) eta egun horretan gomendatzen dute kirolik ez egitea.

Odolari esker, egunero mundu osoko ospitaleetan ebakuntza asko egiten dira. Horregatik, kontuan hartu behar dugu eta ikusi behar dugu, azken finean, onurak guretzat direla.

Nafarroako odol zentroan izena eman nuenean, transplantea eginda zeukan lagun batekin joan nintzen, berak animatu baininduen. Baten borondateari esker nire lagunari ebakuntza egin zioten beste bihotz bat jartzeko. Ebakuntza egin ez baliote, hilko zen. Nola ordaindu dezake keinu hori? Ezin du ordaindu elkartasuna erosten ez delako. Bihotza eman zion mutila, tamalez, istripu baten ondorioz hil zen, baina bere familiak, bizitzako unerik gogorrenetariko batean, erabaki zuen organoak ematea. Erabaki horrek nire lagunaren bizia salbatu zuen, eta egunero gauza bera errepikatzen da mundo osoan. Ziur nago oraintxe bertan ospital batean transplante bat egiten ari dela.

Organoak emateko azken hitza familiak eduki arren oso garrantzitsua da haiekin hitz egitea eta zure asmoa edo nahia azaltzea. Haiek baldin badakite eta maite bazaituzte, zure desioa onartuko dute.

Geroztik, odola, plasma eta organo-emailea naiz.

Hiltzen naizenean, niretzat baliogabeak izango dira eta argi esanda, gorpua zizarenentzat uztea nahikoa da.

Elurpean: Lazkaon mara-mara ari du. Baita Dobnostian ere.

Ondarreta hondartza

Lazkao

KOMUNIKAZIOA

Edozein animaliak, jaio berria denean, keinu bat edo soinu bat egin dezake eta modu horretan espresa daiteke. Hau da Komunikazioa deitzen duguna.

Edozein gizaki gai da komunikatzeko, naiz irrintzaren bidez, naiz hitzen bidez, esate baterako. Nahiz eta gor-mutu izan, modu batean edo bestean lortuko luke bere iritzia edo sentimenduak adieraztea. Hori ez litzateke arazorik izango komunikazioaren kontzeptua oso zabala baita. Zer da komunikazioa? Azal dezakegun eta uler daitekeen edozein gauza da. Hau da: irudiak, abestiak, keinuak, begiradak, ferekak, kartelak, zaporeak, batik bat.

Hain zabala da non ezinezkoa izan daitekeen, eta, hala bada inkomunikazioa sartzen da. Zer izango da inkomunikazioa? zertarako balioko du? Ba, hitzak berez esaten duen bezala, komunikazioa saihesteko balio du. Oso arraroa badirudi ere, gure artean bizi da, pentsatzen ez dugun lekuetan. Hiru adibide, oso argi direnak jarriko ditut:: hedabideek interesatzen zaiena esaten dute, orduan, eredu horrekin ez dute informazioa osorik ematen, beraz ez dira informatzen ari.

Beste aldetik, emakumeek hitz egin ezin duten kulturetan, erabat itxiak dira (adjektibo leuna erabiltzeko) eta argi dago ez dela adierazpen askatasuna existitzen.

Adibideekin bukatzeko, presoak ere horrekin zigortzen dituzte, eta leku horretan egiten bada, segur asko izango da torturarik okerrenetariko bat delako.

Ikusiak ikusi, bizi gaitezke komunikazioan, komunikaziorik at, komunikazioari esker, komunikaziopean, komunikazioaren barruan, are gehiago komunikazioren menpean.

Baliteke iritzi hau norbaiti ez gustatzea, baina ez litzateke arazorik izango. Pertsona horrek bazter utzi besterik ez luke. Horrela, nik azalduko nuen eta berak errespetatuko ninduke.

Komunikatzeko existitzen den ostopo handi bat, hizkuntza da. Ondo dakigunez, bi pertsonen artean hizkuntza berea hitz egiten ez badute, haien harremana zailagoa izango da, batez ere, hizkuntza dakiten pertsonekin konparatuz.

Edozein modutan, haurtzarotik zahartzarora oso garrantzitsua da hitz egitea, eta gainera garbi egitea. Egun gero eta aukera gehiago erabil ditzakegu komunikazioa egiteko, mugikorren, Interneten, edo, oro har, teknologia berrien bidez. Honekin esan nahi dut ezin dugula aukerarik alferrik galdu eta ahalegin bat egin behar dugula komunikazioa zabaltzeko.

Hau da nire nahia, baina, tamalez, zenbat eta aukera gehiago ukan komunikatzeko, orduan eta gutxiago hitz egiten dugu aurrez aurre.

Koko eta oihartzuna

Elikadura?¿!

Gure inguruari begiratzen badiogu gero eta irakargi gehiago daude elikadurari buruz hitz egiten dutenek. Horretaz gain, urte osoan kiroldegiak eta parkeak beteta daude jendez kirola egiten.

Argi dago gizartea asko zaintzen dela, baina zertarako jakitea gustatuko litzaidake, osasuna ona edukitzeko edo, ordea, itxura polita izateko.

Osasunagatik egingo bagenu oso ongi irudituko litzaidake, baina telebistan agertzen diren iragarkiek, ia beti, produktuak saltzen dituzte ahaleginik gabe argaltzea lortzeko eta nire ustez hori lortzea oso zaila da, ezinezkoa dela ez esateko.

Behin eta berriro itxurik hoberena bilatzen dugu ondorioetan pentsatu gabe. Egin behar dugun lehenengoa gure gorputza eta itxura onartzea da. Eta gero egin ahalko dugu Ordorikak abesti batean esaten duena: “Zaindu maite duzun hori”. Gure gorputza maite badugu zaintzea jakingo dugu.

Duela hogei edo hogeita hamar urte, herrietan batez ere, lodia izaten bazeunden, itxura ona eta osasun ona zenuen asko jaten zenuelako, eta nahiz eta koipe asko jan, gaurkoa baino osasungarriagoa zen, txorizoa, solomoa, nocilloa esate baterako. Urteak joan urteak etorri eta ohitura erabat aldatu da. Hau da, haurrek jaten jarraitzen dute baina txerrikien ordez goxoki industriala jaten dute eta hori bai dela kaltegarria osasunarentzat.

Adibide bat jarriko dut: Duela 20 urte, ikastetxera joaten nintzenean, egunero behi esnea ematen ziguten hamaiketakoa hartzeko. Astelehenetan txokolatezkoa zen, asteazkenetan bainilazkoa, eta ostiraletan marrubizkoa. Gainerako egunetan naturala zen. Eta esneari laguntzeko, gehienok ogitartekotxo bat jaten genuen. Urtebetzen bat edo gauza berezi bat ospatzen bagenuen, agian opil bat hartzen genuen baina bestela, esaten ahal da, nahiko osasuntsuak ginela.

Bestalde, eta osasunaz aparte, itxurari inportantzia handia ematen diogu eta adibide argi bat jarriko dizuet. Kalean lagun batekin topatuko bagina eta konturatuko bagina oso lodia egonez, segur asko berari ez esan arren etxera heldutakoan gure iritzia esango ginateke. Pertsona argala egongo balitz, berriz, zerbait bere itxurari buruz esango genioke gure ustez argaltasuna osasunako sinonimoa delako. Inork ez daki pertsona hori gaixorik dagoen ala ez, baina argala dagoenez...

Laburpen bat egiteko eta iritzia emateko, uste dut osasuna inportanteena dela eta bakoitzak berea zaindu behar duela , elikaduraren bidez zein kirolaren bidez.

Betiko kontua

Lortu egin dut!! Joan den astean, eta denbora asko pasatu ondoren, azkenean amari esan nion: - “Banoa”. Hasieran harrituta geratu zen, txantxa bat zela pentsatu zuelako, baina egia zela konturatu zenean asperen itzel bat bota zuen esaten ari zitzaidalarik: “Bazen garaia!!”. Eta bai, 42 urterekin, neuk, seme-alabarik txikiena naizen honek, gurasoen habia utzi nuen.

Oraintxe bertan irakurri duzuena adibide hutsa bat da baina ez da hain arraroa egoera hori bizitzea gure gizartean. Gure aiton-amonek ikusiko balute, barre egingo lukete eta esango ligukete alferrak garela. Eta agian arrazoi izango lukete, baina ezin dugu konparatu haien belaunaldia gurearekin.

Badakigu haiek egoera oso zaila bizi izan zutela eta guda baten ondorioak oso krudelak direla. Begiratzen badiogu gurasoak gazteak ziren garaiari, ikus dezakegu gauzak gaur egungoak baino askoz estuagoak zirela.

Hasteko, jendeak lan egin ahal izaten zuen lan asko zegoelako.  Jarraitzeko, etxe bat erosteko baldintza errazagoak aurkitu ahal izaten zenituen banketxeetan. Eta, nire ustez, orduan ez zegoen gaur beste bizio, alegia, jendea, zuenarekin, alaia zen. Horrekin jarraituz, guztioi gustatzen zaigu denetik izatea, bai kotxea, bai oporrak urtero, bai etxea…baina dena gurea izatea. Ez dugu alokatu nahi, baizik eta erosi nahiago dugu.

Bestalde, eta konparaketak alde batera utzita, uste dut gaur egun gero eta jende gehiago gurasoen etxean bizi dela gustura bizi delako. Eta zuek esango duzue: “Niri ere gustatuko litzaidake, dena egina dago eta”. Baina nik esan nahi dudana da, batzuetan gurasoen eta seme-alaben artean dagoen harremana oso ona dela eta haiek aukeratzen dutela elkarrekin bizitzea. Arauak denen artean jartzen dituzte eta pisua “partekatzen” dute. Beste batzuetan, seme-alabek gurasoak zaintzen dituzte eta horrexegatik bizi dira pisu beran.

Beste herrialde batzuetan gazteak garaiz joaten dira etxetik at, Suedian edo Alemanian hain zuzen ere. Han, gobernuek gazteei laguntza bereziak eskaintzen dizkiete pisuak alokatzeko ala kanpoan ikasteko eta modu horretan gaztaroa aprobetxatzea eta esperientzia desberdinak bizitzeko aukera dute.

Aldaketak motelak dira eta denbora asko pasatu behar da beste mentalitate bat izateko. Agian hogei urte barru gure politikoak ausartuko dira Suediako erraztasunak jartzen. Ikusiko dugu!!

Txus

Metaforatxoa

View more presentations from joxemaiormazabal.

Agur eguberriak

Oporretan pentsatzen badut segur asko pena ematen dit eguberri jaiak bukatzeak baina errealitatean -eta egia esaten badut- jai hauek gero eta gutxiago gustatzen zaizkit. Maistrua naizenez, zorionez, egun asko dut nahi dudana egiteko nahiz eta, ia beti (urte batean izan ezik) etxean pasatu senideen artean.
Gabon gaua eta Eguberri eguna oso bereziak dira eta ilobak ditudanetik askoz alaiagoak. Haurrei esker egun horietan ilusioa eta inozentzia berreskura ditzakegu. Haien begietan magia islatzen da eta haiek ez dakiten arren, protagonistak dira.
Baina zer dago inozentziaren atzean?Gizarteak agintzen diguna. Eta hori da, bereziki, gutxien gustatzen zaidana. Denda guztiak jendez beteta daude behar ez ditugun gauzak erosteko. Eta badakigu urtero gauza bera gertatzen dela baina, nahita edo nahi gabe, hori egiten dugu Olentzero nahiz Errege egunean.
Horretaz gain, janariarekin egiten duguna ikaragarria da. Krisi garaian ere, mahaia bete-bete dago eta egunero bapo-bapo bukatzen dugu eta okerrena da, janari asko soberan dela eta zakarrontzira botatzen dugula.
Bakoitzak Gabonak nahi duen bezala bizi ahal izaten ditu baina, oro har, denon artean lortu dugu Gabonak oso hipokritak izatea, alde batetik alaiak baina beste aldetik, eta gainera horren azpian, erabat gesurtiak izatea.
Ez dakit zergatik, agian adinagatik edo garaiagatik baina haurtzaroko Gabonak helduarokoekin konparatuz ez dute gauza bera ematen. Badakigu Eguberriak direla data berdinetan ospatzen dira eta.
Familiari dagokionez, egun honetan bilera batzuk egiten dira eta jende asko etxe berean elkarrekin biltzen dira. Denok onartu dugu hori eta ohiturarekin jarraitzen dugu. Imajina ezazue pertsona batek esaten badu Gabon gauan bakarrik afaldu nahi duela. Zer esango genuke gainerakook?Normalatzat emango genuke? Uste dut ezetz. Segur asko pertsona horrek ezer ez luke esango eztabaida ez hasteko.
Egoera hain ona izaten bada eta hain alaiak bagara, zergatik ez dugu gauza desberdinak onartzen?
Argi utzi dut Gabonak ez direla urteko garairik gustukoena edo aproposena. Zorionez, hurrengo abendu arte ez dira berriro izango.