Lau eta erdietan

75 urte geroago

Gaur Gernikan egun tristea izan da. Arratsaldeko lau eta erdietan sirenek eta elizako kanpaiek hiriko isiltasuna apurtu dituztenean, herria negar egiten hasi egin da, euria izango balitz bezala, udaberriko arratsalde batean hilketa itzel hartatik baino 75 urte geroago.

Oroipenek sortzen dituzten hotzikaren artean mila galdera itzuli dira, gaur egun oraindik erantzunik gabe dauden galderak, inoiz haurrei azaldu ezin dizkiegun galderak: aita zergatik herrian, zergatik izan ziren hain krudelak?

Apirilaren 26a hura, hegazkin alemaniarrak Bizkaiaren gainean agertu zirenean besterik ez zegoen astirik estaltzeko eta otoitz egiteko dena lehen bai lehen pasatzeko. Ia bi ordu eta erdi geroago biztanleek zer aurkitu zuten ez zen ezagutzen zutena. Herria garretan zegoen eta lau etxetatik hiru erabat apurtuta zeuden. Leherketaren soinuak sutekoak eta negarrekoak ekarri zituzten. Aldi berean, hilketaren arduradunak Gasteizko putetxeetan kontzientziak itotzen saiatzen ziren.

Hurrengo egunean, aroko egunkariek esaten zuten “gorriek” edo “errepublikaren alde zeudenek” hiria erre egin zutela. Hegazkina edo bonba hitzak ez ziren agertzen orrietan.

Prentsari esker Francoren troparen izena garbi geratu zen eta Gernikatik etxeen artean kea ateratzen zen bitartean, mundu osoan zehar gezur hutsa zabaltzen hasi zen.

Hasieran hilhotzen kopurua nahiko altua izan arren, gaur egungo historialarien arabera kopuru hura ez zen izan hain altua. 1937ko zenbakiek esaten zuten 1600 lagun hil zituztela.Egun,ordea, zenbakia 250 gorpua baino ez da.

Hala ere, Gernikakoa ez da gudako bonbardaketaren bakarra Euskal Herrian. Bizkaian ere, Durangok eta Elorriok jasan behar izan zuten bonbaren izua. Durangon bertan,1937ko martxoaren 31n, 150 lagun hil ziren bonbardaketaren ondorioz.

Segur aski Picassoren margolari esker Gernikako izena mundu osoan ospetsua da zeren beraren bidez margolariak azaldu zuen nola izan zen Espainiako guda zibila, zer gertatu zen, eta nola hil zituzten pertsona inoxenteak.

Egia esanda, gaur arratsaldeko irratian entzun dut Gernikan egin duten omenaldia. Eta, isilpenetik sirenak entzun direrean begiek malkoaz bete dituzte.

75 urte geroago, oraindik ere badago jendea ez dute egun hartako hilketa onartu.